لایحه دفاعیه استرداد هدایای نامزدی

آریا دادیار مقالات خانواده 27 آبان 1402 بازدید: 508

استرداد هدایا و طلاها از سوی شوهر بعد از طلاق : معمولاً پس از آنکه دختر و پسری به قصد ازدواج با هم آشنا میشوند هدایایی از سوی طرفین به یکدیگر اهدا میشود.

در عرف کشور ما چه در مراسم خاستگاری چه بعد از آن زمانی که پسر به ملاقات دختر میرود هدایایی را برای دختر خریداری میکند که این هدایا میتواند از هدایای با ارزش کمتر ، مثل گل و کتاب و شیرینی گرفته تا هدایای گرانبها مثل طلا و خودرو و … باشد.

در هر مرحله ممکن است این رابطه منجر به جدایی شود و یکی از سوالات رایجی که منجر به دعوای فی بین زوجین میشود اینست که آیا هدایایی که از سوی زوجین به همدیگر اعطا شده است قابل بازگرداندن است؟

استرداد هدایا در دوران نامزدی :

از نظر قانون ما استرداد هدایای در دوران نامزدی به فاصله زمانی اطلاق میشود که از خاستگاری شروع شده و تا زمانی که طرفین نسبت به تعیین شرایط ازدواج و زمان و نحوه برگزاری مراسم و غیره توافق میکنند و نهایتاً عقد نکاح جاری میشود ادامه دارد.

حال اگر در این دوران (یعنی از ابتدای رابطه تا انعقاد عقد نکاح) هدایایی بین طرفین رد و بدل شود قانون مدنی وضعیت حقوقی این هدایا را در دو ماده مشخص کرده است.

مطابق ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی :” هریك از نامزدها مى تواند درصورت به هم خوردن وصلت منظور ، هدایایى را كه به طرف دیگر یا ابوین او براى وصلت منظور داده است مطالبه كند،اگر عین هدایا موجود نباشد مستحق قیمت هدایایى خواهد بود كه عادتاً نگاه داشته مى شود مگر اینكه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد”. ^[1]

همچنین در ماده ۱۰۳۸ مقرر میدارد:”مفاد ماده قبل ، از حیث رجوع به قیمت درموردى كه وصلت منظور در اثر فوت یكى از نامزدها به هم خورد محسوس نخواهدبود”. ^[2]

شرایط بازگرداندن هدایا در دوران نامزدی :

برای درک این دو ماده باید دانست که :

۱- ازدواج زوجین باید به طور کلی منتفی شود و دیگر قرار نباشد که با هم ازدواج کنند؛ در این صورت هر کدام از زوجین که به دیگری و یا حتی به پدر و مادر و نزدیکان دیگری هدیه ای اهدا کرده است میتواند مطابق دادخواست استرداد هدایا خواهان بازگرداندن آن هدیه شود.

۲- هدایایی که رد و بدل میشود ممکن است دچار دو وضعیت شود. یا عین آنها هنوز موجود است و یا از بین رفته است. اگر عین هدیه موجود باشد هدیه گیرنده باید عین هدیه را بازگرداند اما اگر عین هدیه موجود نباشد صرفاً زمانی میتوان بازگرداندن هدیه را خواست که آن هدیه از جمله هدایایی باشد که عادتاً قابل نگهداری است و بر اثر مصرف از بین نمیرود.

به طور مثال اگر مرد به همسر خود یک کرِم مخصوص صورت و دست هدیه داده است هرچند هم قیمت گرانبهایی داشته باشد چون این کالا از جمله کالاهایی است که در اثر مصرف به مرور از بین می رود نمیتواند خواهان بازگرداندن آن شود.

پس توجه داشته باشید در اینجا ملاک و معیار قیمت کالا نمیباشد بلکه آنچه مهم میباشد اینست که آیا کالای اهدایی در اثر مصرف از بین میرود یا عادتاً قابل نگهداری است.

۳- اگر کالا عادتاً قابل نگهداری است و از بین رفته باشد باز هم صرفاً زمانی میتوان خواهان بازگرداندن قیمت کالا شد که خواهان اثبات نماید که کالا بر اثر تقصیر هدیه گیرنده از بین رفته است.

۴- این هدایا باید به منظور ازدواج بین طرفین رد و بدل شده باشد. ممکن است هدیه دهنده با هدف دیگری به همسر خود هدیه بدهد مثلاً در دوران نامزدی زن به مرد بگوید اگر موفق شدی که مدرک کارشناسی خود را با معدل بالای هیجده بگیری من فلان هدیه را به عنوان جایزه برایت میگیرم. در این مثال چون این هدیه نه به منظور ازدواج بلکه به عنوان پاداش معدل بالا داده شده است قابل بازگرداندن نیست.

۵- در صورتی که در این دوران یکی از طرفین فوت کند دیگر نمیتوان خواهان استرداد هدایا شد. البته حتی در این مورد هم چنانچه عین هدیه موجود باشد میتوان خواهان بازگرداندن آن شد.

اما اگر هدیه به هر دلیلی از بین رفته باشد و یکی از طرفین فوت کند و ازدواج منتفی شود حتی اگر تلف کننده با قصد اینکه هدیه را بازنگرداند آن را تلف کرده باشد دیگر نمیتوان خواهان استرداد آن هدیه شد.

استرداد (بازگردادن) هدایا و طلا بعد از عقد و ازدواج :

در قانون ما در این زمینه که وعده ازدواج و نامزدی منجر به وقوع عقد نکاح شود، سکوت اختیار کرده است.با توجه به سکوت قانون در این مورد دعوای استرداد هدایا پس از وقوع عقد نکاح یکی از دعاوی مورد اختلاف در بین حقوقدانان است که متاسفانه منجر به صدور آرای متفاوت و گاه متناقضی در دادگاههای ما شده است.بنظر میرسد که بعد از وقوع عقد نکاح هدیه های رد و بدل شده را باید در قالب عقد هبه توجیه کرد.

ابتدا باید عقد هبه را تشریح نماییم:

قانون مدنی در ماده ۷۹۵ ^[3]هبه را اینگونه تعریف کرده است: “هبه عقدی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به کس دیگری تملیک می کند، تملیک کننده واهب، طرف دیگر را متهب، مالی را که مورد هبه است عین موهوبه می گویند”.

استرداد طلا

استرداد طلا در دوران نامزدی با توجه به اینکه قیمت آن بسیار بالا رفته است ، امکان پذیر است که در یک مقاله جدا به صورت کامل در مورد استرداد طلا توضیح داده ایم.